Ақилаҷон
Маъно
Ақилаҷон номи Осиёи Марказӣ буда, асосан асли ӯзбекӣ ё тоҷикӣ дорад, ки решаи арабӣ ва пасванди форсиро дар худ муттаҳид мекунад. Асоси он "Ақила" аз калимаи арабии "Ақил" (عاقل) гирифта шуда, маънои "оқил", "бохирад" ё "ботадбир"-ро дорад. Пасванди "-ҷон" (جان) дар забонҳои форсӣ ва туркӣ як пасванди маъмули навозишӣ буда, маънои "ҷон", "азиз" ё "ҳаёт"-ро дорад ва ҳисси меҳрубонӣ ё таъкидро илова мекунад. Ҳамин тариқ, ин ном маънои "ҷони оқил ва азиз" ё "шахси бохиради азиз"-ро ифода мекунад. Он ба шахсе ишора мекунад, ки соҳиби ақли расо, доварии солим ва хислати дӯстдоштанӣ ё хеле мӯҳтарам аст.
Фактҳо
Ин ном дар фарҳангҳои туркӣ ва форсии Осиёи Марказӣ, бахусус дар минтақаҳое чун Узбекистон ва Тоҷикистон, решаҳои амиқ дорад. Қисми аввали он, «Оқил», як калимаи иқтибосии арабӣ буда, маънояш «доно», «бохирад» ё «оқилона» аст. Он ба фаҳмиши амиқ ва мулоҳизаи солим ишора мекунад, ки ин хислат дар бисёр ҷомеаҳои таҳти таъсири илми исломӣ қарордошта баланд арзёбӣ мешавад. Пасванди «ҷон» як шакли навозишӣ ё меҳрубононаи форсӣ буда, аксаран ҳамчун «азиз», «ҳаёт» ё «рӯҳ» тарҷума мешавад. Вақте ки ин ду якҷоя мешаванд, ба шахс сифати гарм ва эҳтиромона мебахшанд, ки ин аз қадр шудани ӯ барои хирад ва зеҳнаш далолат медиҳад. Таърихан, номҳое, ки «Оқил»-ро дар бар мегирифтанд, дар байни олимон, ходимони дин ва шахсони соҳибмақом маъмул буданд, ки ин орзуи камолоти зеҳнӣ ва ахлоқиро инъикос мекард. Илова шудани «ҷон» ҷиддияти калимаи «Оқил»-ро нарм карда, онро ба номе муносиб ҳам барои пирони мӯҳтарам ва ҳам барои наслҳои ҷавони маҳбуб табдил медиҳад. Истифодаи пайвастаи он аз қадршиносии фарҳангии пойдор нисбат ба хирад, зеҳн ва муҳаббати амиқе, ки дар ин доираҳои фарҳангӣ нисбат ба наздикон эҳсос мешавад, шаҳодат медиҳад.
Калимаҳои калидӣ
Эҷод шуд: 9/30/2025 • Навсозӣ шуд: 9/30/2025