Билол
Мааниси
Билил көбүнчө Борбордук Азия жана түрк тилдериндеги Билал деген араб ысымынын варианты. Ал арабдын *b-l-l* деген тамырынан келип чыккан, "нымдоо" же "сергитүү" дегенди билдирет, тарыхый жактан суу менен байланышкан. Бул ысым Мухаммед пайгамбардын белгилүү сахабасы жана биринчи муэдзин Билал ибн Рабах аркылуу белгилүү болгон, ал намазга чакырган мелодиялуу үнү менен белгилүү. Демек, Билил көбүнчө таза суу же жандандыруучу үн сыяктуу эле, уккулуктуу үнгө, терең берилгендикке жана сергиткен же көтөргөн катышууга ээ адамдарды билдирет.
Фактылар
Бул аталыштын тамыры алгачкы ислам тарыхына терең кирип, Мухаммед пайгамбардын урматтуу сахабасы менен түздөн-түз байланыштуу. Бул инсан, эфиопиялык мурдагы кул, жагымдуу үнү жана майтарылбас ишеними менен айырмаланып, азан чакырууга жооптуу болгон биринчи муэдзин болгон. Анын таасирдүү окуясы – бул туруктуулуктун жана исламдын теңчилик жөнүндөгү негизги принцибинин айкын күбөсү. Ал катуу куугунтукту жеңип, социалдык абалына карабастан, өмүрү берилгендиктин жана руханий күчтүн символуна айланган кадыр-барктуу инсан болгон. Этимологиялык жактан, анын араб тилинен келип чыгышы көбүнчө нымдуулук же сергитүү түшүнүктөрүнө байланыштуу. Анын 'о' тыбышын колдонгон өзгөчө варианты Борбор Азия маданияттарында, анын ичинде Өзбекстанда, Тажикстанда жана уйгур коомчулуктарында кеңири таралган. Бул фонетикалык өзгөрүү аймактык лингвистикалык өзгөчөлүктөрдү чагылдырып, ошол эле учурда баштапкы урматтуу инсан менен түздөн-түз байланышты сактап калат. Тарых бою бул форма маданий белги катары кызмат кылып, берилгендиктин мурасын камтып, бул коомдордогу сансыз адамдарды шыктандырып келген. Бул анын ар түрдүү мусулман калктарынын арасындагы туруктуу диний жана тарыхый маанисин баса белгилейт.
Ачкыч сөздөр
Жасалган: 10/2/2025 • Жаңыланган: 10/2/2025